strona glowna
Projekt       Leksykon       Specjaliści       Polecane strony www.leksykon.wiez.com.pl
KRÓTKI SŁOWNIK: A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - Ś - T - U - V - W - X - Y - Z
   Leksykon



   Szukaj

  słowo/fraza:
  terminów        autorów
  artykułów




Patronat medialny:


Nie bój się islamu


AGATA MAREK

Rodzina i małżeństwo


Rodzina i małżeństwo mają w islamie szczególne znaczenie. Wprawdzie w XX w. w niektórych krajach muzułmańskich, na przykład w Turcji, prawo i zwyczaje zeuropeizowały się i społeczeństwo odeszło od tradycyjnego modelu rodziny muzułmańskiej, to i tak rodzina ma znaczenie centralne.

W większości muzułmanie żyją w państwach, gdzie jedynym obowiązującym prawem rodzinnym jest szariat, czyli prawo oparte na źródłach religijnych, głównie na Koranie, objawionym przez Boga. Również w większości krajów muzułmańskich dozwolona jest poligynia, czyli wielożeństwo mężczyzn (choć w niektórych krajach poligynia jest zabroniona przez oficjalne prawo, na przykład w Turcji i Tunezji). Nawet tam nie jest jednak obowiązkiem muzułmanina posiadać więcej niż jedną żonę, a związki monogamiczne stanowią dużą część wszystkich małżeństw muzułmańskich. Sam prorok Mahomet przez dwadzieścia pięć lat miał tylko jedną żonę – Chadidżę, która była od niego o piętnaście lat starsza. Dopiero po jej śmierci miał kilka innych żon (miał więcej niż cztery żony, co stanowi wyjątek – był to tzw. przywilej Proroka).

Rodzina muzułmańska jest patriarchalna – władzę w niej dzierżą mężczyźni, ponieważ to mężczyzna ma obowiązek utrzymywać swoją żonę, względnie żony, i ich dzieci. Jest też patrylinearna – pochodzenie dziedziczy się w linii męskiej i patrylokalna – kobieta po ślubie przenosi się do domu męża.

Dla większości muzułmanów bardzo ważna jest przynależność plemienna. Małżeństwa najchętniej zawiera się w obrębie własnego plemienia, a nawet wśród bliskich krewnych; w tradycyjnych rodzinach od wieków najlepiej był widziany związek między stryjecznym lub ciotecznym rodzeństwem. Tradycyjna rodzina muzułmańska jest wielopokoleniowa i wielodzietna. Głową rodziny jest mężczyzna, senior rodu. On podejmuje najważniejsze decyzje, zarządza pieniędzmi i całym rodem. Domem kieruje najstarsza kobieta – matka rodu, powszechnie szanowana i słuchana. W postaci skrajnie tradycyjnej rodzina taka wchłania gospodarstwa żeniących się synów, ich dzieci chowają się razem, a żony pod okiem teściowej pracują razem w domu. Taka rodzina stara się rozwiązywać problemy wszystkich swoich członków – załatwia im pracę, znajduje żonę czy męża, pomaga w trudnych sytuacjach życiowych. W zamian za to wymaga się od członków rodziny posłuszeństwa i lojalności.

 

Zaręczyny i zawarcie małżeństwa

 

Małżeństwo uznawane jest za obowiązek każdego mężczyzny, mającego możliwość utrzymania rodziny i odczuwającego popęd seksualny. Przez niektóre muzułmańskie szkoły prawne uchylanie się od małżeństwa jest uznawane za grzech, tak jak uchylanie się od obowiązków religijnych. Małżeństwo jest jednak niewskazane, jeśli człowiek jest w skrajnej biedzie i nic nie wskazuje na to, że jego sytuacja może się polepszyć na tyle, że będzie go stać na zapewnienie bytu rodzinie. Małżeństwo zalecane jest również z tego powodu, iż zakazane są w islamie wszelkie stosunki pozamałżeńskie, a pozostawanie w stanie wolnym zwiększa prawdopodobieństwo cudzołóstwa, będącego bardzo ciężkim grzechem.

Małżeństwo jest kontraktem, cywilną umową między dwojgiem partnerów odmiennej płci, ma jednak też znaczenie religijne.

Małżeństwa czasowe (zw. muta) zostały zakazane w sunnizmie, natomiast są dozwolone wśród szyitów. Takie małżeństwa zawierało się zazwyczaj na czas podróży czy dłuższego wyjazdu. Trwały od kilku dni do kilku miesięcy. Jeśli z takiego związku narodziło się dziecko, mężczyzna miał obowiązek łożyć na jego utrzymanie.

Małżeństwo tradycyjnie aranżowane jest przez rodzinę. Córce czy synowi wybiera się partnera, najchętniej należącego do tego samego plemienia. Dzieci różnych płci bardzo wcześnie izoluje się do siebie, nawet jeśli więc przyszli małżonkowie są ze sobą blisko spokrewnieni, zazwyczaj się nie znają lub spotykali się tylko we wczesnym dzieciństwie. Pierwszą wizytę składa zazwyczaj matka chłopca matce dziewczyny. Wizytę dlatego składa kobieta, że może obejrzeć i poznać dziewczynę, porozmawiać z nią. W trakcie tej wizyty stara się również dowiedzieć, jakie są oczekiwania drugiej rodziny wobec przyszłego małżonka. Jeśli dziewczyna wydaje się matce odpowiednia, wstępnie przedstawia propozycję. Rodzina dziewczyny zazwyczaj prosi o czas do namysłu. Zanim podejmie decyzję, stara się dowiedzieć jak najwięcej o kandydacie na męża i jego rodzinie. Zasięga informacji w jego miejscu pracy, wśród znajomych i sąsiadów. Zazwyczaj oczekuje się, że przyszły mąż będzie miał nie niższy status społeczny niż przyszła żona. Zbyt szybka decyzja nie jest dobrze widziana, gdyż może świadczyć o chęci pozbycia się z domu córki. Podczas pierwszej wizyty nie musi zresztą dojść do jakichkolwiek zobowiązujących rozmów – po tej wizycie bez narażenia się na uszczerbek na honorze można się wycofać lub usłyszeć odmowę, jeśli na przykład dziewczyna jest już przyrzeczona komu innemu.

Jeśli wstępne działania kobiet są zadowalające, na scenę wkraczają mężczyźni. Ustalają warunki kontraktu ślubnego. O rękę dziewczyny prosi się ojca lub seniora rodu i z tą prośbą występuje zazwyczaj ojciec chłopca. W takim spotkaniu mogą brać udział inni męscy krewni, zarówno ze strony chłopaka, jak i dziewczyny. Pada pytanie o warunki (które już wcześniej zostały ustalone), ojciec dziewczyny je przedstawia, a ojciec chłopca je przyjmuje. Rodzice przyszłych małżonków szczegółowo omawiają treść kontraktu ślubnego. Można w nim zawrzeć, że mężczyzna nie będzie miał więcej żon, że dzieci w przypadku rozwodu zostają z kobietą, ustala się wysokość mahru, czyli daru ślubnego ofiarowywanego kobiecie przez przyszłego małżonka. Mahr ma stanowić zabezpieczenie dla niej w przypadku ewentualnego rozwodu. Kontrakt reguluje wzajemne prawa i obowiązki współmałżonków i ich potomstwa. Następnym etapem jest podpisanie kontraktu ślubnego i wpłacenie połowy mahru przez rodzinę pana młodego. Ostatecznym potwierdzeniem zawarcia małżeństwa jest podpisanie aktu ślubnego (zazwyczaj w dniu wesela) i samo wesele, w trakcie którego panna młoda przenosi się do domu męża.

Należy pamiętać, że małżeństwo w islamie jest kontraktem cywilnoprawnym między mężczyzną a kobietą, a nie sakramentem, jak w chrześcijaństwie.

 

Wesele

 

Wesele jest bardzo ważnym wydarzeniem, zwłaszcza w życiu kobiety – przechodzi ona wtedy ze swej rodziny do rodziny swego męża. Uroczystość weselna trwa kilka dni. Pierwszy wieczór nazywa się wieczorem henny – jedną dłoń panny młodej maluje się henną. Panna młoda wieczór ten spędza w domu swoich rodziców, z zaproszonymi kobietami. Z siostrą narzeczonego przewodzi tańcom. Mężczyźni z panem młodym świętują oddzielnie. Następnego dnia mężczyźni i kobiety świętują również oddzielnie, aż do wieczora – gdy kobiety i mężczyźni z jednej rodziny wraz z narzeczoną udają się do domu pana młodego. Niekiedy wesele odbywa się w specjalnym budynku z osobną salą dla kobiet i osobną dla mężczyzn. Ojciec przewiązuje pannę młodą czerwoną wstążką, którą rozcina mężczyzna z rodziny pana młodego. Dziewczyna pozdrawia rodzinę narzeczonego. Potem w dalszym ciągu świętują osobno kobiety i mężczyźni, ale już w domu pana młodego. Ceremonii zaślubin przewodniczy kadi (sędzia). Po modlitwach młodzi są trzykrotnie pytani o zgodę na małżeństwo (jego warunki zostały ustalone wcześniej). Jeśli ją wyrażą w obecności świadków i podpiszą kontrakt ślubny, kadi ogłasza ich mężem i żoną. W wielu krajach, szczególnie w miastach, wesela organizowane są obecnie na wzór europejski.

 

Rozwód

 

Rozwód (talak) z prawnego punktu widzenia jest łatwy – wystarczy, że mężczyzna trzykrotnie wyrazi takie życzenie. Jednak rozwód jest uważany w Koranie za najgorszą z dozwolonych rzeczy. Koran zezwala na rozwód tylko w ostateczności, gdy małżonkowie absolutnie nie mogą się ze sobą dogadać i ich wspólne dalsze życie jest niemożliwe. Kobieta ma również prawo do rozwodu, choć nie jest to takie łatwe jak w przypadku mężczyzny. Może się jednak rozwieść, jeśli mąż nie utrzymuje jej lub nie dotrzymał warunków kontraktu ślubnego – np. ożenił się ponownie, mimo iż w kontrakcie było zastrzeżenie, że ona ma być jedyną żoną, albo gdy okaże się, że mąż cierpi na chorobę weneryczną lub inną zakaźną chorobę stanowiącą dla kobiety źródło zagrożenia. Koran zaleca jednak udzielić kobiecie rozwód także w takiej sytuacji, gdy po prostu ona już nie chce dłużej być z mężem. Mąż nie powinien zatrzymywać żony w małżeństwie wbrew jej woli. Jeśli to mężczyzna decyduje się na rozwód, wypłaca żonie cały mahr. Ma on stanowić dla niej zabezpieczenie finansowe. Jeśli to kobieta decyduje się na rozwód, oddaje mahr opuszczanemu mężowi.

 

Dziedziczenie

 

Najogólniejsza zasada jest taka, że kobieta dziedziczy połowę tego, co mężczyzna. Po ojcu córka dziedziczy połowę tego, co dostaje jej brat, a jeśli nie ma brata, dostaje połowę tego, co zostawił ojciec. Żona po zmarłym mężu, o ile nie mieli dzieci, dostaje 1/4 majątku, reszta „wraca” do rodziny męża. Jeśli mieli dzieci, to żona dostaje 1/8 majątku. Mąż po zmarłej żonie, jeśli nie mieli dzieci, dostaje połowę, jeśli mieli, 1/4. Powodem tego, że kobieta dostaje połowę tego, co mężczyzna, jest fakt, że to na mężczyźnie ciąży obowiązek utrzymywania rodziny. Natomiast kobieta nie musi nikogo utrzymywać i może swoje pieniądze wydać bądź zainwestować, a byt i mieszkanie ma zagwarantowane przez męża.

(am)














© Wydawnictwo Więź, www.wiez.com.pl



Niniejsza strona została opublikowana dzięki pomocy finansowej Unii Europejskiej. Za treść strony www.wiez.com.pl/islam odpowiada Towarzystwo "Więź", poglądy na niej wyrażone nie odzwierciedlają w żadnym razie oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej.